Tên biến chủng Omicron có ý nghĩa gì?

Ý nghĩa tên Omicron

Omicron là chữ cái thứ 15 trong bảng chữ cái Hy Lạp. Bản thân từ Omicron dịch từ tiếng Hy Lạp có nghĩa là nhỏ bé.

Nguồn gốc từ Omicron có thể truy ra từ Hy Lạp cổ đại. Hệ thống bảng chữ cái Hy Lạp ban đầu được phát triển ở Hy Lạp vào khoảng 1.000 năm trước Công nguyên. Hệ thống này là tổ tiên trực tiếp hoặc gián tiếp của tất cả các bảng chữ cái Châu Âu hiện đại bằng cách sửa đổi một chút thông qua việc thêm và bớt một số chữ cái.

Trong tuần qua, Omicron đã thu hút sự chú ý của thế giới với tư cách là tên cho biến thể SARS-CoV-2 mới nhất. Ban đầu, chủng virus gây dịch COVID-19 này được WHO gọi là B.1.1.529 và lần đầu tiên được Nam Phi báo cáo vào giữa tuần trước. 

Theo Fox News, Tổ chức Y tế Thế giới xác nhận đã bỏ qua các chữ cái Hy Lạp "Nu" và "Xi" trong việc đặt tên cho biến thể SARS-CoV-2 mới để chuyển sang tên Omicron. 

"Nu" quá dễ bị nhầm lẫn với "mới" và "Xi" không được sử dụng vì nó là họ phổ biến và các phương pháp hay nhất của WHO để đặt tên bệnh đề nghị  tránh "gây xúc phạm đến bất kỳ nền văn hóa, xã hội, quốc gia, khu vực, nhóm chuyên môn hoặc dân tộc nào - người phát ngôn của WHO cho hay. 

WHO khuyến nghị sử dụng các chữ cái Hy Lạp để đặt tên virus, giúp tên virus dễ đọc hơn. Các biến thể đang được theo dõi trước Omicron bao gồm Alpha (B.1.1.7 và dòng Q), Beta (B.1.351 và dòng dõi tiếp nối), Gamma (P.1 và dòng tiếp nối), Epsilon (B.1.427 và B.1.429), Eta (B .1.525), Iota (B.1.526), ​​Kappa (B.1.617.1), Zeta (P.2) và Mu (B.1.621, B.1.621.1). 

Tại sao biến thể Omicron ban đầu được gọi là B.1.1.529?

Theo Quartz, nhờ một bài báo được xuất bản trên Nature vào tháng 7.2020, biến thể SARS-CoV-2 mới có tên là B.1.1.529. Chuỗi các chữ cái và số này không được xếp lộn xộn và một chữ số duy nhất đặt sai vị trí hoặc bị bỏ sót sẽ thay đổi ý nghĩa của tất cả.

Báo cáo của các nhà sinh vật học từ các trường đại học Edinburgh, Oxford và Cambridge, Anh đã viết ít nhất 35.000 trình tự mã di truyền của virus SARS-CoV-2 mới đã có sẵn. Khi các biến thể xuất hiện, chúng cần được đặt tên “trước khi các tài liệu khoa học và truyền thông trở nên bối rối hơn nữa", các nhà khoa học lưu ý. 

Hệ thống mà các nhà khoa học này thiết lập là Pango, từ Latinh có nghĩa là "Tôi ghi" hoặc "Tôi thiết lập". Chữ cái đầu tiên trong tên trình tự biểu thị dòng gốc của virus: Sự tương đồng về mặt di truyền của virus với "tổ tiên" gần nhất trong tự nhiên.

Ví dụ, các virus dòng A đầu tiên nhất có 2 phân tử di truyền chủ đạo (nucleotide) xuất hiện ở những vị trí giống nhau trong mã di truyền giống như 2 virus ở dơi. Những virus thuộc dòng A này được lấy mẫu vào ngày 5.1.2020, tại Vũ Hán, Trung Quốc.

Các virus thuộc dòng B đầu tiên được lấy mẫu vào ngày 24.12.2019, tại Vũ Hán, nhưng vì chúng có các nucleotide khác nhau ở những vị trí di truyền đó nên chúng tạo thành dòng tiếp sau.  

Virus từ những dòng này được phân loại thành A.1 hoặc B.1. Ví dụ, loại B.1 đề cập đến biến thể có nguồn gốc từ đợt bùng phát COVID-19 ở Italia vào đầu năm 2020. 

Để một biến thể SARS-CoV-2 được coi là nhánh hợp pháp của một dòng hiện có, các nhà khoa học đã đặt ra một số quy tắc gồm:

- Biến thể này nên được truyền từ nơi được phát hiện đầu tiên sang một “dân số khác biệt về địa lý”, như một quốc gia khác, một tỉnh khác của một quốc gia rộng lớn và đông dân.

- Biến thể phải có ít nhất 1 khác biệt chủ đạo ở nucleotide từ tổ tiên của nó.

- Ít nhất 95% mã di truyền phải được giải trình tự tối thiểu 5 lần, từ 5 mẫu khác nhau.